De omverwerping van het communisme en de val van de muur in 1989 betekenden voor het Westen een economische bonus. Nu de vijand definitief op de knieën zat, was het niet langer nodig een keuze te maken tussen kanonnen en boter. Het zogenaamde vredesdividend had tot gevolg dat de overheden in de Europese NAVO-landen hun uitgaven voor defensie in hun begroting procentueel fors gingen verlagen. Immers, de militaire dreiging vanuit het Oosten leek voorbij. Voormalige Oostbloklanden behoorden nu tot het westerse kamp.
Ethisch niet verantwoord
Tegelijk met deze ontwikkeling kwam ook de wapenindustrie en de wapenhandel – vooral in Europa – in een slechter daglicht te staan. Als de wapens niet voor onszelf nodig waren, kon het alleen maar betekenen dat de wapens bij abjecte regimes terecht kwamen.
Ook het beleggen in de wapenindustrie kwam ter discussie te staan. Er kwamen lijsten van bedrijven die expliciet werden uitgesloten*. Met name clusterbommen en anti-persoonsmijnen zijn wapens die op grond van internationale overeenkomsten, in ieder geval zijn uitgesloten. Ook de ESG (duurzaamheids)-factoren die door de beleggingswereld worden ontwikkeld houden rekening met deze uitsluiting.
Geopolitieke veranderingen
Aan deze ‘vakantie’ op defensief gebied is na de Russische inval in Oekraïne een einde gekomen. Het idee dat wij onze democratieën ook militair moeten verdedigen, is de laatste jaren sterk gegroeid en vertaalt zich in daadwerkelijk hogere militaire uitgaven.
Enkele cijfers:
De defensie-uitgaven zijn in 2023 met 6,8% gestegen tot $ 2443 mrd. De VS nemen hiervan $ 916 mrd voor hun rekening, China $ 296 mrd en Rusland $106 mrd (16% van de begroting).
Als Europa zich houdt aan de afspraak om 2% van de begrotingsuitgaven aan defensie te besteden, dan zou Rusland snel overvleugeld kunnen worden. De economie van Rusland is kleiner dan die van de Benelux. Bedacht moet echter worden dat Rusland al gedurende vele jaren een voorraad wapens, weliswaar verouderd, heeft opgebouwd. Bovendien is Rusland niet alleen afhankelijk van het buitenland en kunnen er met de goedkope roebel binnenlands meer wapens worden geproduceerd.
Gegeven de uitlatingen van de politici zullen de Europese defensie-uitgaven sterk tot heel erg sterk groeien. Een verdere escalatie van de strijd in Oekraïne kan ook de Europese landen richting een oorlogseconomie leiden, al lijkt dat nu wat te ver te gaan.
‘Defensief’ beleggen
Van oudsher betekent defensief beleggen weinig risico nemen en meer in obligaties beleggen dan in aandelen. Maar in defensie-aandelen beleggen zou wel eens de oude betekenis kunnen verdrijven.
De kansen lijken vooral in de Europese aandelen te liggen. Amerika en in mindere mate het Verenigd Koninkrijk hebben de afgelopen decennia nooit nagelaten hun wapenvoorraad op peil te houden en de eigen wapenindustrie te steunen.
Met een grote oorlog op Europees grondgebied wordt de noodzaak van een sterke verdediging extra gevoeld. Onder druk van de Europese Commissie worden de mogelijkheden tot investeren in de defensie-industrie opgevoerd. Zo kende de Europese Investerings Bank al de mogelijkheid voor dual-use investeringen, d.w.z. in producten met zowel een civiele als een militaire toepassing. Dit programma lijkt een ruimere interpretatie te krijgen.
Minder morele bezwaren en meer geld richting de defensie-industrie betekenen dan ook meer kansen in de beleggingssfeer. Door aandelenbeleggers is hier al op voorgesorteerd. Grote defensie-ondernemingen als het Duitse Rheinmetall en het Italiaanse Leonardo hebben al een flinke koersstijging achter de rug. Maar zoals boven beschreven, lijkt er steeds meer geld naar de wapensector te gaan vloeien.
Natuurlijk zijn er hier ook de gewone beleggingsrisico’s: overheidsuitgaven voor defensie kunnen minder snel stromen dan verwacht en als de oorlogvoerende partijen tot vredesonderhandelingen besluiten, kan deze aandelensector plots zwaar worden getroffen.
Overigens is niet-beleggen in wapens moeilijker dan het lijkt. In alle grote, internationale indices en ETF’s zitten bedrijven met een band met de wapenindustrie.
Franke Burink
Dit artikel bevat een persoonlijke mening.
*Investeringsverbod clustermunitie
Voor in Nederland gevestigde financiële ondernemingen is het verboden om te investeren in ondernemingen die clustermunitie, of cruciale onderdelen daarvan produceren, verkopen of distribueren. Op 1 januari 2013 is het verbod in werking getreden.