Het kwartaal in een notendop: uitstekend kwartaal na een van de slechtste kwartalen in 30 jaar…
De teleurstelling over de sterke daling van de koersen in de aandelenmarkten aan het einde van 2018 maakte snel plaats voor hernieuwd optimisme. Vooral in januari waren de koersstijgingen flink en werd een groot deel van de correctie teniet gedaan. In februari en maart volgde verder herstel, ondanks de lagere verwachtingen over economische groei. De cijfers van de bedrijven waren goed, gecombineerd met gemiddelde waarderingen. Daarnaast zorgden berichten van de centrale banken over het te verwachten beleid voor een impuls voor de markten. De beleidsrente zal voorlopig niet worden verhoogd: de noodzaak ontbreekt vanwege lagere groei en lage inflatie.
Beweeglijkheid
De marktbewegingen in het afgelopen halfjaar waren sterker dan we in de jaren daarvoor gewend waren. In het afgelopen jaar is in onze nieuwsbrief regelmatig de term “volatiliteit” aan bod gekomen. Daarmee ging het over deze beweeglijkheid van koersen van aandelen of obligaties. Waar er tot het laatste kwartaal van 2018 sprake was van een periode van relatief beperkte schommelingen in de koersen, is dat vanaf oktober vorig jaar toegenomen. De daling in de markt in het laatste kwartaal van 2018 was flink. Het herstel dat volgde in het eerste kwartaal van 2019 was eveneens flink.
In de onderstaande grafiek zijn de veranderingen op dagbasis te zien van een Europese aandelenindex, de STOXX600, weergegeven als blauwe staafjes. Er zijn perioden waarin de koersen in kortere tijd regelmatig meer dan 2% (omhoog of omlaag) veranderden; bijvoorbeeld in 2009 en ook 2014-2015. Er zijn ook perioden waarin de koersmutaties langere tijd bescheiden waren: bijvoorbeeld in 2010, 2012-1014 en 2017-2018.
In de grafiek is een groene lijn en een rode lijn getrokken. Deze lijnen, op -3,7% en 3,6%, zijn de minimale waarden van de 10 grootste stijgingen en dalingen vanaf 2009. Het is dus vanaf 2009 10 keer voorgekomen dat de index met 3,6% of meer is gestegen op een dag en het is ook 10 keer voorgekomen dat de index met 3,7% of meer daalde op een dag.
Het is 2 keer voorgekomen dat de index met meer dan 7% steeg of daalde op een dag: op 10 mei 2010 stegen de aandelen als gevolg van een moment van opluchting tijdens de Europese schuldencrisis en op 24 juni 2016 daalden de koersen van de aandelen vanwege de uitslag van het referendum in het Verenigd Koninkrijk (Brexit). In vergelijking hiermee zijn de koersschommelingen van de afgelopen maanden nog altijd bescheiden.
Risico’s en koersschommelingen
Beleggen gaat gepaard met het nemen van risico’s en koersschommelingen horen daar bij. Zowel de positieve als de negatieve bewegingen. Zonder risico kan er geen rendement worden behaald. Dit is een les die in het afgelopen halfjaar weer is opgefrist toen de volatiliteit weer iets toenam. Toch zijn grotere koersbewegingen niet altijd prettig. In hoeverre kan een beleggingsportefeuille worden beschermd tegen volatiliteit van de koersen?
Risico verlagen
Bij het inrichten van een portefeuille zorgen wij voor een samenstelling van verschillende categorieën beleggingen. Dit zijn bijvoorbeeld zakelijke waarden, verdeeld over aandelen in verschillende regio’s en sectoren, vastgoedbeleggingen en vastrentende beleggingen. Deze laatste categorie omvat leningen die zijn uitgegeven door verschillende debiteuren (staatsleningen of bedrijven) met verschillende looptijden. De koersen van deze beleggingen reageren verschillend op bepaalde economische ontwikkelingen of nieuwsfeiten. Hierdoor zal de waarde van de portefeuille minder risico lopen dan in het geval er in een enkele categorie wordt belegd. Echter, het is op deze manier niet mogelijk om de portefeuille immuun te maken voor dalingen in beurskoersen. Het risico wordt verlaagd, maar niet weggenomen.
Kan het risico verder worden verlaagd? Het is onmogelijk om beurskoersen exact te voorspellen en het is zelfs lastig om vooraf te weten of een koersdaling beperkt blijft tot enkele procenten of dat het een begin van een langdurige marktdaling is. Toch maken we gebruik van vele verwachtingen en voorspellingen bij het bepalen van onze visie en het beleid voor de portefeuilles. Met behulp van deze visie worden portefeuilles ingericht voor een langere periode. Ook bepalen wij voor de kortere termijn of het risico dat gelopen wordt met de beleggingen in verhouding is met het te verwachten rendement of dat er aanpassingen gedaan moeten worden. Deze aanpassingen betreffen dan een iets andere verhouding in de asset allocatie (zakelijke waarden ten opzichte van vastrentende waarden) of een verandering in beleggingen in een regio of sector. Hiermee richten wij de portefeuille op bepaalde momenten anders in om bestand te zijn tegen de risico’s die op dat moment actueel zijn.
Verkopen?
Zoals al opgemerkt is het niet mogelijk om het verloop van koersen exact te voorspellen en het is dan ook geen goede strategie om in tijden van dalende koersen de beleggingen (volledig) te verkopen. Het is dan namelijk erg lastig om te bepalen wanneer het moment is gekomen om weer aankopen te gaan doen. Misschien stijgen de koersen wel weer de dag na de verkoop en wordt rendement misgelopen….Bovendien zorgt veelvuldig handelen vaak voor hoge transactiekosten hetgeen ten koste gaat van het rendement.
Om te zien wat de gevolgen zijn van dergelijke beslissingen, is voor de Europese aandelenindex een berekening gemaakt. Het basisscenario gaat uit van het kopen van deze index van 600 Europese aandelen op 31 december 2008. Stel er is voor €1000 geïnvesteerd. Dit bedrag is na iets meer dan 10 jaar (per eind maart 2019) gegroeid tot ruim €1900. Op jaarbasis is dat een rendement van 6,5%.
In de grafiek is de ontwikkeling van de waarde te zien: gedurende de afgelopen 10 jaar is de belegging in waarde gestegen tot boven €2000. Op dit moment is de waarde ruim €1900.
In een tweede scenario testen we de rol van emoties bij het nemen van beslissingen. Een scenario zou bijvoorbeeld kunnen zijn: de volledige portefeuille verkopen als de koersen op een dag met 3,7% (of meer) dalen. Zodra de koersen op een dag met 3,6% (of meer) stijgen wordt het liquide gemaakte bedrag weer geïnvesteerd. [Deze percentages van stijgingen en dalingen zijn de top-10 dagen van koersstijgingen en ook de top-10 koersdalingen over de periode vanaf eind 2008; zie de rode en groene lijn in de eerste grafiek]
Als de belegging van €1000 -net als in het basisscenario- aan het eind van 2008 wordt gedaan, vinden volgens dit 2e scenario 11 keer verkopen en aankopen van de portefeuille plaats. De huidige waarde van de portefeuille zou €1355 zijn, een rendement van 3% op jaarbasis. (waarbij de transactiekosten buiten beschouwing zijn gelaten)
Natuurlijk is dit allemaal theoretisch en kunnen er talloze andere scenario’s worden berekend. Daarnaast zorgt meer spreiding in de portefeuille voor andere risico-rendement cijfers. Door bijvoorbeeld andere beleggingscategorieën te kopen of het bedrag te verdelen over aandelen uit verschillende regio’s buiten Europa worden de dagelijkse waardeveranderingen van de portefeuille in het algemeen lager.
Duidelijk is wel dat “in de markt” zijn loont: als je de beste dagen in de afgelopen jaren had gemist (de dagen met koersstijgingen boven de groene lijn in de eerste grafiek), was de waarde van de belegging van €1000 slechts €1250 geweest.
Emoties
Het gedrag van mensen wordt vaak door emoties gedreven, waardoor beslissingen irrationeel worden. Angst voor koersdalingen, maar ook angst voor het missen van koersstijgingen beïnvloeden de beslissing. Het doel dat was geformuleerd bij het inrichten van de beleggingsportefeuille wordt door de emotie uit het oog verloren en de lange termijn verliest het van de korte termijn.
Met de lessen uit de gedragseconomie in ons hoofd, proberen wij de portefeuille in perspectief te plaatsen met de rest van de markt, de verwachtingen en de uitgangspunten, zonder ons te laten leiden door onze emoties.